Water als rode draad in het leven van Tim

Tim Horneman, één van onze trainers, draagt de titel WaterECOIST. We spraken hem in zijn “buitenkantoor” langs de Hunze om erachter te komen waar zijn verbinding met water vandaan komt en waarom schoon water op onze planeet zo belangrijk is. De Hunze is een speciale plek voor Tim. Aan het begin van ons gesprek maakt Tim een kopje thee van vers geplukte watermunt uit de Hunze, een mooie start van ons gesprek over het levensbelang van schoon water.

Tims verbinding met water en natuur

Tim is opgegroeid in Paddepoel, Groningen. Gebeurtenissen uit de oorlog hadden invloed op de sfeer binnen het gezin waarin Tim opgroeide. “De sfeer was niet altijd fijn, dus ik ging naar buiten, altijd naar buiten.” In de bosjes hutten bouwen, vissen bij het Reitdiep, met de hond verder en verder de stad uit. Op zijn negentiende, kocht hij een kano. “Toen was ik los, het water werd mijn plek.”

Het was eerst gewoon rust vinden buiten, maar op een gegeven moment werd het ook ervaren van de vrijheid.

Het water gaf ruimte, eerst op het Reitdiep en later op de Waddenzee. “Eenmaal op de Waddenzee kom je jezelf ook wel heel erg tegen, midden op het water voel je je opeens heel klein en kwetsbaar. Daar moest ik leren vertrouwen, op anderen, op mezelf en op de natuur.” Met de kano ontdekte Tim ook het Hunzedal zijn huidige thuishaven. In die tijd was de Hunze nog een recht kanaal met levenloos bruin water, na een periode van grote wateroverlast heeft het Drentse landschap de oude waterloop hersteld, tegenwoordig is het kanaal weer veranderd in een prachtige meanderende rivier omringd door stukjes ongerepte natuur.

Van groepsbegeleider naar natuurgids

Na verschillende opleidingen gaat Tim in de zorg werken waar hij kwetsbare jongeren begeleidt. Hij nam kinderen altijd mee naar buiten, de natuur in. “Buiten is het fijn, dat heb ik ook altijd op die manier door proberen te geven.” Dat komt later goed van pas, als hij na jaren in de zorg tegen een burn-out aanloopt. “Ik had altijd de neiging om te strijden tegen wat niet klopte. In de zorg, in systemen. Tot het niet meer ging.”

Zorgen over de waterkwaliteit

Als WaterECOIST ziet Tim het belang in van het hele ecosysteem – van de bodem tot het water. “Als je de bodem gezond houdt, dan krijgen planten meer voedingsstoffen.” Maar dat werkt alleen als je geen gif gebruikt dat in de natuur komt. Op het eerste gezicht lijkt het water in de Hunze schoon. “Het ziet er helder uit, en er staan waterplanten in. Maar het bevat wel degelijk resten van landbouwgif en PFAS.” Een probleem is dat veel mensen het niet weten, of niet willen weten. “Als het goed oogt, denken we dat het ook goed is. Maar zo simpel is het niet.” Gif komt op allerlei manieren in de natuur, in de landbouw worden bestrijdingsmiddelen gebruikt, maar het komt ook uit medicijnresten en via de industrie in het rioolwater, door gebruik van vlooienbanden voor huisdieren en door het gebruik van insectenwerende middelen met Deet. Deze middelen komen in de natuur en hebben een heel negatieve invloed op het ecosysteem. “En dat heeft direct effect op wat wij eten, en op het water dat we drinken.”

Hij legt uit hoe een regendruppel op de Hondsrug er tachtig jaar over kan doen om als kwelwater weer naar boven te komen. In die tijd neemt het water mineralen mee uit de grond – maar ook oude gifstoffen zoals DDT, die in de jaren ’70 al verboden zijn, maar nog steeds terugkomen met het kwelwater. Als je dan weet welke invloed deze gifstoffen hebben, DDT is dodelijk voor insecten en het waterleven, dan is het verontrustend dat deze stoffen na zoveel jaren nog in het kwelwater voorkomen.

Rechten geven aan de natuur

Bedrijven krijgen vergunningen voor het lozen van afvalstoffen waarmee de natuur vervuild wordt, maar de natuur zelf, die heeft geen rechten. Alhoewel, op andere plekken in de wereld is dit inmiddels anders. Een grote inspiratie voor Tim is het verhaal van de Maori in de documentaire “I am the river, the river is me”. In Nieuw-Zeeland hebben de Maori, de oorspronkelijke bewoners, jarenlang gestreden om de Whanganui-rivier tot rechtspersoon te maken, in 2017 is dat gelukt. De Maori stam treedt nu op als voogd van deze rivier en zij beschermen hiermee de rivier en hun leefgebied langs de oevers van de Whanganui.

Een tweede grote inspiratiebron van Tim is de Nederlandse Li An Phoa, filosofe en holistisch ecologe. Ze heeft een heel mooi boek geschreven: “Drinkable Rivers: How the river became my teacher”. Het boek gaat onder andere over de rivier The Rupert in Canada, deze rivier is sterk vervuild door kwik uit de zilvermijnen, waardoor het water is vervuild en vissen en uiteindelijk mensen zijn overleden. Tegenwoordig zet Li An zich in voor drinkbare rivieren in Europa. Op dit moment wandelt ze langs de Schelde in België, om aandacht te vragen voor de waterkwaliteit van de rivier. Eerder heeft ze langs de Maas gelopen, hierover is een film verschenen, de drinkbare Maas.

Laat deze inspirerende verhalen naast dat ze een voorbeeld zijn voor Tim voor veel meer mensen inspirerend zijn. Hoe mooi zou het zijn als rivieren, planten en dieren, de hele natuur dezelfde rechten krijgt als de mens. Juist omdat de mens een schakeltje is van het ecosysteem natuur. “De hele natuur is bezield, dit klinkt voor sommige mensen misschien zweverig maar net als mensen communiceren dieren met elkaar en planten met elkaar. Hier gaan we vaak aan voorbij.”

De veerkracht van de natuur

Toch blijft Tim optimistisch. Hij gelooft in de veerkracht van de natuur. Het begint bij bewustwording. Daarom is een platform als de ECOIST ook van groot belang. “Je kunt in de supermarkt al verschil maken. Koop biologisch en het liefst lokaal, gebruik natuurlijke schoonmaakmiddelen en geen middelen met gif. Als iedereen dat doet, heeft dat impact.”

Maar ook wildplukken helpt om anders naar je omgeving te kijken. In de natuur is van alles te vinden dat je kunt gebruiken als voedsel. “Wij kopen eigenlijk nooit sla en ook geen thee.” Het Hunzedal biedt mogelijkheden om voedsel te verzamelen, maar dat kan niet overal, veel mensen wonen in de stad. “Dan ontdek je dat het niet zo makkelijk is om een plek te vinden waar je veilig kunt plukken. En dat zegt iets over hoe we met de natuur omgaan.” Het is belangrijk dat mensen zich daar bewust van worden. “We willen mensen een kennis laten maken met, en hun ook vertellen over de gezonde stoffen in planten die op een goede bodem groeien. Als de bodem niet gezond is dan kan bijvoorbeeld het fluitenkruid ook niet gezond zijn die hier groeit en als je die dan opeet, zitten er veel minder voedingsstoffen in”. Op dit moment zijn veel plekken niet geschikt voor wildplukken maar de natuur is veerkrachtig en kan zich herstellen zoals in delen van het Hunzedal is gebeurd.

Wildpluktrainingen door Tim en Leah

Hoe kunnen mensen zelf WaterECOIST worden volgens Tim?